Opowiadania z dworcem w tle…

Opowiadania laureatów konkursu “Opowiadanie z dworcem w tle…”:

Aleksandra Kowal - Skalki

Aleksandra Kowal

Skalki

125-letnia stacja kolejowa w Nowych Skalmierzycach kojarzy mi się z różnymi chwilami w moim życiu. Pamiętam jedną z nich, kiedy zawoziłam z mamą na dworzec siostrę, która jechała pociągiem do Poznania na studia. Uczucia smutku, żalu i trochę złości, że mnie zostawia, tkwiły we mnie jakiś czas. Ale gdzieś w środku czułam, że spełnia marzenia, robi to, co chce. Bałam się, że nie wróci więcej do mnie, zostanie tam i nie przyjedzie na ten sam dworzec, na którym widziałam ją po raz ostatni. Na szczęście wszystko się inaczej potoczyło.

Każdego ranka próbowałam wstawać wcześniej, by spędzić z siostrą więcej czasu, przygotowywałam śniadanie, szukałam filmów, które razem możemy obejrzeć, patrzyłam na miejsca, gdzie możemy pójść na spacer. Spędzałyśmy razem całe wieczory, nie chciałam stracić ani sekundy. Czasami marzyłam o tym, żeby zatrzymać czas, by ta chwila nie minęła, ale nie udało się… Nie żałowałam żadnego momentu, bo każdy był wyjątkowy, niezwykły, cudowny, niestety wskazówek zegara nie dało się zatrzymać. Zastanawiałam się, dlaczego te najlepsze chwile nie mogą trwać wiecznie?

Pewnego wieczoru zauważyłam coś, czego najbardziej się bałam. Moja siostra zaczęła się pakować. Gdy tylko zobaczyłam walizkę, łezka zakręciła mi się w oku. Spostrzegłam, że pakuje kosmetyki, ubrania na cieplejsze dni i na zimniejsze wieczory, a także nasze zdjęcie… Wzięła jeszcze swoje ulubione perfumy do ręki i zaniosła je do przedpokoju. Chodziłam za nią krok w krok. Widziałam, że gromadzi miski, szklanki oraz widelce, byłam świadkiem, gdy ukradkiem schowała do kieszeni obróżkę naszego psiaka tak, jakby chciała zabrać część naszego domu, jakby chciała nas wszystkich mieć przy sobie.

– O której masz pociąg? – zapytałam ze smutkiem w głosie.

– Wieczorkiem, koło 18:27 – odpowiedziała.

– Kiedy wrócisz? – nie przestawałam pytać.

– Nie wiem, pewnie za tydzień, dwa może trzy… – Na te słowa posmutniałam jeszcze bardziej.

Przez połowę dnia byłam przygnębiona jej wyjazdem do Poznania. W tym momencie zaczął obficie padać deszcz, mocno wiał wiatr. Gdzieś w oddali widziałam błyski i oznaki burzy.

Późnym popołudniem przyszedł czas na wyjazd sprzed domu. Tata pomógł zapakować walizki do auta, ja, mama i siostra już miałyśmy wyjeżdżać, ale w ostatniej chwili do samochodu wskoczył nasz ukochany piesek. Pewnie chciał się pożegnać, tak jak i ja… Gdy dojechaliśmy na dworzec w Nowych Skalmierzycach, poczułam się jakoś dziwnie, po prostu nie chciałam się żegnać, to była ostatnia czynność, na jaką teraz miałabym ochotę. W mojej głowie ciągle krążyły myśli o wspólnie spędzonych chwilach. Niestety, w końcu przyszedł czas pożegnania. Weronika, czyli moja siostra, przytuliła mnie. Przyjechał pociąg, a ja nie chciałam jej puścić. Wtedy mama przysunęła mnie w swoją stronę. Z daleka zobaczyłam tylko postać, która przed chwilą stała obok mnie, a teraz wsiadała do pociągu. Gdy odwróciłam na chwilę wzrok, już nie było jej ani pociągu… Stwierdziłam, że wolę pójść do auta i nie patrzeć na to, co mnie przygnębia. Mój pies wyczuł u mnie żal i natychmiast się we mnie wtulił. Domyśliłam się, że on też tak samo tęskni za Weroniką.

Resztę dnia pełnego emocji przeleżałam w łóżku, słuchając mojej ulubionej muzyki i przeglądając nasze wspólne zdjęcia. Przez te kilka tygodni robiłam prawie to samo. Pierwsze w życiu rozstanie z tak ważną dla mnie osobą było dla mnie bardzo trudne. Kilka razy prosiłam mamę, by zawiozła mnie na dworzec w Nowych Skalmierzycach. Zgodziła się. Czasami, gdy byłam na miejscu, czułam się jeszcze gorzej. Powracał smutek… Budynek dworca wydawał mi się ogromny, tak jakby dotykał czubkiem nieba. Miał swoją historię, a w zasadzie historie ludzi, którzy go budowali, wyruszali z niego w podróże swojego życia, a może tak jak i ja siadali na ławeczce i po prostu na kogoś czekali. Często zadawałam dworcowi różne pytania: „Czy inni też tęsknili?”, „Wrócili do domu?” „Cieszyli się?” „Płakali?”. Chciałam znać na nie odpowiedź, ale gdy je zadawałam, była głucha cisza… Spacerowałam niekiedy wzdłuż torów z mamą i moim psem, opowiadałyśmy sobie o różnych wspólnych wyprawach. Czasami nadjeżdżał pociąg i wysiadali podróżni. Myślałam wtedy: „Może wysiądzie moja siostra…”.

Niedaleko dworca można kupić pyszne, tradycyjne lody, więc mama zabierała mnie na nie, aby mnie rozweselić. Siedząc na ławeczce, widziałam z daleka kawałek budynku dworca. Wyróżniał się na tle innych budowli swoją architekturą. W każdym ujęciu wyglądał inaczej. Z bliska ogromny, czerwony, ceglasty gmach niczym zamek, z daleka wytworny budynek wyróżniający się na tle innych swoim pięknem. I wtedy pomyślałam, że moja relacja z siostrą jest też wyjątkowa, jedyna i niepowtarzalna jak dworzec w Nowych Skalmierzycach!

Zadzwoniłam do siostry.

– Nareszcie odebrałaś, jak tam? Ładne to twoje nowe mieszkanko? – Zapytałam.

– No, witam moją siostrzyczkę! Jest cuuuudownie, ale brakuje mi was. – Odpowiedziała, a ja wyczułam drżenie w jej głosie.

– My za tobą też, i to bardzo. Brakuje mi ciebie… – odparłam.

I tak minęły ponad dwie godziny. Śmiałyśmy się, wygłupiałyśmy, mówiłyśmy jak bardzo za sobą tęsknimy, ale i tak siostra nie wiedziała, że ja tęsknię za nią jeszcze bardziej niż ona za mną. Próbowałyśmy rozmawiać codziennie, czasami się nie udawało. Jednak często po zakończeniu naszych rozmów jeszcze pisałyśmy o różnych sprawach, które wpadały nam do głowy. Któregoś wieczoru zasnęłam z telefonem w ręce. Rano zobaczyłam SMS:

– O 19:00 w „Skalkach”. – Ja i Weronika tak nazywamy Nowe Skalmierzyce – stację kolejową. Nareszcie się doczekałam, szybko pobiegłam do rodziców poinformować ich, że o 19:00 jedziemy po Werę. Gdy nasz piesek usłyszał jej imię, wskoczył na mnie, a ja się przewróciłam. Zaczął mnie lizać po całej twarzy i machał ogonem nieprzerwanie. Zjedliśmy śniadanie, poszłam się przejść z rodzicami na spacer, który dłużył się niemiłosiernie. Po powrocie do domu wybiła godzina 15:30. Wiedziałam, że jest coraz bliżej spotkania z siostrą. Zjedliśmy obiad, potem obejrzeliśmy film, który właśnie leciał w telewizji, ale nawet za największe skarby świata nie jestem w stanie przypomnieć sobie jego fabuły. Wybiła godzina 18:40. Szybko chwyciłam kurtkę i smycz. Mama pochwyciła kluczyki do auta i w okamgnieniu pojechałyśmy do Skalek. Przemierzałyśmy te same drogi, co zawsze, ale dla mnie mijane domy były wyjątkowo piękne, ogródki niezwykle zadbane, a psy przybłędy radośnie machały ogonem. Cały świat uśmiechał się do mnie.

Na miejsce dojechałyśmy, gdy pociąg już hamował. Zobaczyłam moją siostrę i pobiegłam ją przytulić, nie chciałam jej puścić. Wreszcie wykrztusiłam:

– Bardzo się za tobą stęskniłam.

– Ja za tobą też, siostrzyczko – odpowiedziała z uśmiechem.

Poczułam, że coś na mnie wchodzi. Odwróciłam się i zobaczyłam naszego pieska, który skakał z radości. Po chwili podeszła do nas mama i również dołączyła się do rodzinnych uścisków powitalnych. Wtedy nie mogłam oprzeć się wrażeniu, że dworzec patrzy się na nas. Wydawało mi się, że w ciemnych oknach gmachu migają przyjaźnie jasne światełka. Stałyśmy przez chwilę na skalmierzyckim (albo jak z siostrą wolimy skalskim) dworcu. Potem pojechałyśmy do domu.

Jeszcze do niedawna nie chciałam przyjeżdżać na stację kolejową w Nowych Skalmierzycach. Teraz jednak wiem, że to jest miejsce, gdzie spotkam osobę, za którą tęsknię. Bardzo polubiłam wizyty w Skalkach. Często odwiedzam dworzec, siadam i słucham muzyki. To on nauczył mnie, że czekanie może być piękne …

Jerzy Wojtczak - Ze Skalmierzyckiego dworca do Lozanny

Jerzy Wojtczak

Ze Skalmierzyckiego dworca do Lozanny

Opowiadanie zatytułowane „Ze skalmierzyckiego dworca do Lozanny” jest jednym z wielu fabularyzowanych szkiców historycznych, powstałych przy wykorzystaniu faktów z dziejów przygranicznych Skalmierzyc Nowych. Fakty historyczne przeplatają się z narracją fabularną jaka mogła w rzeczywistości zaistnieć. Pierwszoplanowym celem autora było wskazanie czytelnikom wspaniałej powieści Marii Dąbrowskiej „Noce i dnie” faktu, iż przygraniczne Skalmierzyce trafiły na łamy literatury narodowej pod nazwą „Witoszyce”. Zasadnicze tło opowieści oparte jest na historii bohaterów dzieła, jednak akcja krótkiego opowiadania urealniona jest postaciami i obrazami Skalmierzyc z początków powstania dworca granicznego – pruskiego okna na świat. Sądzę, iż Maria Dąbrowska wybaczy mi, że tak bardzo skaleczyłem jej dzieło i bez jej zgody wykorzystałem bohaterów „Nocy i dni”. Także na stronie tytułowej wykorzystałem rysunek z ostatniego wydania powieści. Fotografie dworca skalmierzyckiego pochodzą ze zbiorów autora.

Autor

W Serbinowie 1903 roku

Jeszcze ciemność spowijała dwór serbinowski, gdy stróż nocny walił w podwórzowy dzwon wzywając służbę do porannego obrządku. Z kurnika dobiegał donośny głos koguta, budzącego nie tylko swoje towarzyszki snu, ale też co niektórych parobków wylegujących się w wymoszczonych słomą łożach zbitych z drewna i ukrytych w zakamarkach obór. Karczmarzyna ze swoją dziewką niosąc puste skopki, szły nieco opieszale ku oborze, gdzie krowy podnosiły się ze swych legowisk, aby poddać się codziennemu rytuałowi dojenia. Mgła unosząca się nad serbinowskimi stawami oraz panujący ziąb nie zachęcał do codziennych obowiązków, które były udziałem całej służby folwarcznej. Ranki stawały się już chłodniejsze tak, że i owczarz z pomocą parobków rozpoczął ogacanie zagródek młodych cieląt, co to się w tym roku wycieliły.

Budził się także dwór stojący w pobliżu zabudowań gospodarczych wśród starych drzew, które przynaglone jesienną porą zrzucały ostatnie pożółkłe liście. Zupełnie bez zwykłego wigoru Bogumił wstał z ciepłej pościeli słysząc za drzwiami podśpiewywanie Felicji. W kuchni pod blachą buchał już ogień rozpalony przez Żarnecką, dając nadzieję gorącej strawy na śniadanie. Rytuał rozpoczynania dnia powtarzany od lat uległ jakby jakiejś zmianie od czasu, gdy pani Barbara Niechcicowa podjęła decyzję przeprowadzki z dziećmi do Kalińca. Ostatnimi czasy wielokrotnie powtarzała: „dzieci na ludzi trzeba wyprowadzić i do szkół je posłać, żeby w tych serbinowskich błotach, do końca się nie zmarnowały”. – Jaka ich tutaj przyszłość czeka? – głośno mówiła, jakby w ten sposób chciała sama siebie usprawiedliwić przed swym sumieniem, a i być może przed mężem, który nie widział nic dobrego w takiej rozłące. Przecież gdy dzieci podrosną można by je było zapisać na pensje, jakie w niedalekim Kalińcu są prowadzone. Bogumił, bywając tam często, znał niejedną z zacnych obywatelek, które takim zawodem się parały i znane pensje dla ziemiańskich dzieci prowadziły. Dla Tomaszka zresztą planował naukę w Instytucie Agronomicznym, który dałby mu fachowe podstawy wiedzy o prowadzeniu gospodarstwa. W nim też upatrywał swego następcę w Serbinowie i z nim wiązał największe nadzieje.

Gdy Żarnecka, podochocona z rana łykiem gorzałki ukrytej w spiżarni, zdążyła żuru nagotować, Bogumił wyszedł na podwórze, aby wydać dyspozycje plenipotentowi, który głośnym krzykiem popędzał stajennych, aby obrządek koni i bydła kończyli, i młócenie pszenicy w stodole zaczęli. Jeszcze w tym tygodniu miał przyjechać kupiec, co to na giełdę do Wrocławia jeździ i już tamtej niedzieli wspominał, że ceny dobrze stoją i przed zimą dobrze byłoby trochę worków sprzedać. Pieniądze w gospodarstwie zawsze potrzebne, a teraz tym bardziej, że wynajęte obszerne mieszkanie dla Barbary z dziećmi w kamienicy naprzeciw kolegiaty dość dużo kosztuje. O ciepłych ubraniach dla Agnisi, Tomaszka i Emilki też Basia wspominała, gdy przed tygodniem ich stancję nawiedził zawożąc do Kalińca pełen wóz zaopatrzenia, przez samą Żarnecką przygotowany. Wraz z wyjazdem żony i dzieci z Serbinowa głucho i pusto stało się, nie tylko we dworze, ale też i w spiżarni.

Do spraw prowadzenia domu to już Bogumił głowy nie miał. Przecież była to domena jego żony, której się nie sprzeciwiał i we wszystkim ulegał, zdając się na jej nieustanną troskę i zapobiegliwość. Gdy tylko zniknął za horyzontem Serbinowa powóz Szymszyla wiozącego panią Niechcic i jej dzieci do Kalińca, to skrzydła opadły nie tylko Bogumiłowi, ale też starej Żarneckiej, co to wszystkie dzieci wychowała i nieustanną pieczę nie tylko nad kuchnią ale i całym domem miała. Nieraz to i sama pani Niechcicowa ustąpić musiała, gdyż jej słowo musiało być najważniejsze. Teraz jednak, gdy pustki nastały w Serbinowie, to i drzwi do spiżarni lub kredensu częściej się otwierały, a i sama Żarnecka nie zawsze mowę składną miała, po której to Felicja choć nie od kuchni była, ale i garnkami zająć się musiała.

Jeszcze tylko kilka tygodni i Serbinów na nowo ożyje – myślał – gdyż, jak to Żarneckiej oznajmił – Basia z dziećmi na pewno z Kalińca zjadą i święta razem spędzą. Takie też myśli przez głowę mu chodziły już od samego rana, zapominał przy tym, że sąsiad z niedalekiego Pamiętowa z wizytą się wpraszał. Podobno jego córka z Warszawy przyjechała i, jak mawiał jej ojciec z wielkim ukontentowaniem, pragnie na wsi osiąść, bo jej miejskie życie sprzykrzyło się „aż nadto”, a zauroczona wsią i Pamiętowem, tutaj pragnie zamieszkać.

Panna Ksawera

Zajęty wyprowadzką żony Bogumił nie bardzo słuchał Woynarowskiego, gdy spotkali się na targu w Kalińcu. Zupełnie nie w głowie były mu teraz sąsiedzkie wizyty, tym bardziej, że zawsze Basia była duszą towarzystwa i ona, wspominając młode lata w mieście spędzone, rada była towarzystwo przyjmować. Serbinów często gościł bliższą i dalszą rodzinę, a podczas tych zjazdów wspomnieniom, a niekiedy też żalom nie było końca. Basia z wypiekami na twarzy słuchała opowiadań sióstr i szwagierek o urokach życia w mieście, o ich spotkaniach, rautach, udzielaniu się w Towarzystwie Dobroczynnym. Szczytem wszystkiego były relacje o przedstawieniach teatralnych, na których one bywały – nie opuszczając żadnej premiery. Jakiż to „teatr” Basia miała w Serbinowie? Wieczne utyskiwania i narzekania na pogodę, na złe plony, na niskie ceny zboża. Wysłuchiwanie zwierzeń Bogumiła o kłopotach w gospodarstwie to był jej cały „teatr”. Jakąż to kulturę ona miała na tym odludziu wśród rzeszy fornali i parobków. Nawet kształceniem dzieci musiała zająć się sama, gdyż ciągle brakowało na guwernantkę. Jaka przyszłość czeka nasze dzieci? – nieraz powtarzała, chodząc po pokoju.

Było to ciągłe pytanie, jakie słyszał Bogumił, gdy zmęczony wieczorem siadał w fotelu pragnąc rozprostować zesztywniałe kości. Lat mu już przybywało, a jak sam mówił, że starzeje się bo „więcej żyję przeszłością niż przyszłością”. Gdy opierał głowę o fotel, zaciągając się dymem z cybucha, w oczach śmigały mu sceny z jakże bujnego życia. Najwięcej wspomnień, którymi lubił obdzielać rodzinę dotyczyło ostatniego powstania. Powstańczy los był udziałem nie tylko jego, ale też wielu jego znajomych, a przede wszystkim przodków. Niechcicowie posiadali niegdyś na Kresach majątki, które tracili po kolejnych powstaniach.

Siadając do nieco spóźnionego śniadania, aby napełnić nieco brzuch, usłyszał przed domem ujadanie psów. „Kogo to u licha tak wcześnie do dworu niesie, czyżby to stary Szymszyl?” – zadawał sobie pytanie, bo to on lubił z samego rana do dworu na handel zajeżdżać. Jednak tym razem to nie był Żyd. Dwójka gniadych koni powożonych przez woźnicę zajechała z impetem przed schody. Bogumił poznał stangreta Kacpra od lat służącego w Pamiętowie. Na wymoszczonym siedzeniu bryczki siedział znany mu sąsiad Woynarowski, dziedzic na Pamiętowie w towarzystwie młodej kobiety. Wtedy to uświadomił sobie i przypomniał rozmowę na targu w Kalińcu, podczas której mało znany sąsiad wprosił mu się z wizytą. Wiedząc, że Barbara Niechcicowa przeniosła się do miasta, Woynarowski zapragnął nawiązać szersze kontakty ze „słomianym wdowcem”, o którym tak wiele opowiadał swojej Ksawuni.

Panna Ksawera Woynarowska już latem zjechała z dalekiej Warszawy, gdzie mieszkając z matką i pobierając nauki na pensjach, zakosztowywała smaków i uroków „wielkiego świata”. Nie wiedzieć czemu postanowiła nagle zakończyć ten styl życia, prowadzony za wzorem swej matki i przybyć na głęboką prowincję, aby zaszyć się w tej wiejskiej głuszy. Sama nie wiedziała, jaki los ją spotka, a może popłynie na jego falach.

Bogumił, wzywając pomocy Felicji, zaprosił nieoczekiwanych gości do środka. Swoje narzekanie dobiegające z kuchni rozpoczęła już Żarnecka, której wieczorne „boleści” nie pozwoliły na sprostanie wymogom ugoszczenia tak wczesnych gości. Gdyby nie zaradność i wrodzona wesołość Felicji, zapewne oprócz porannego żuru nic więcej nie pojawiłoby się na stole. Jednak jej obeznanie ze zwyczajami pani Barbary kazało zajrzeć do spiżarni, której klucze zazwyczaj nosiła sama pani Niechcicowa. Od jej wyjazdu spiżarnia była otwarta i to właśnie tam znalazły się wiktuały, które już wkrótce stanęły na stole. Nie mogło oczywiście zabraknąć dobrego miodu z letniego zbioru oraz zeszłorocznego wina z serbinowskiego sadu. Gospodarz, częstując przyjezdnych przednią nalewką, dopiero teraz dostrzegł i właściwie zainteresował się młodą córką pana Woynarowskiego.

Wyobraź sobie mój sąsiedzie – rozpoczął rozmowę gość – moja córka wychowana na salonach stolicy i tam poznała smaki życia towarzyskiego. Teraz gdy stoi w progach swego młodego życia zamiast rozejrzeć się w tamtych kręgach, wśród których miała wielkie powodzenie, ni stąd ni z owąd do mojego domu zjechała, nie widząc dla siebie przyszłości w dalekim świecie. Czyżby się jej w głowie poprzewracało?

Och papciu – odrzekła nieco zmieszana i chyba też zarumieniona Ksawera Woynarowska – dość już tego narzekania, którego zapewne jestem przyczyną. Ja zakochałam się w naszym Pamiętowie. Tutaj można żyć, te pola, lasy i słońce, którego dotychczas nie dostrzegałam. Ja właśnie na wsi żyję prawdziwie i oddycham całą piersią.

Bogumił jakby mimowolnie spojrzał na tę pierś, która tak dobrze oddychała w Pamiętowie. Rzeczywiście – dopiero teraz dostrzegł, że panna Woynarowska jest nie tylko młodą, ale też niepozbawioną urody kobietą. Wiele lat młodsza od jego żony, z gęstym puklem blond włosów sprawiała wrażenie dojrzałej i pewnej siebie. Jej erudycja, znajomość zagadnień z dziedziny kultury, sztuki i literatury wprawiała Bogumiła w niemałe zakłopotanie. On, choć doświadczony życiem i dotknięty wieloma przeciwnościami losu, nie miał czasu na balowanie, naukę czy nabycie ogłady towarzyskiej. Bliższe mu było życie na wsi niż warszawskie salony.

Od czasu pierwszego spotkania w Serbinowie wytworzyła się między nowymi sąsiadami jakaś więź niespotykana między dwoma pokoleniami. Ksawera znalazła w Bogumile wzór cnót obywatelskich, pracowitości, skromności życia. Ona sama wytwarzała jakąś niewidzialną nić przyciągania, a może tylko chwilowego zauroczenia swoją fizjonomią, z której emanowała radość, figlarność czy może tylko zwykła beztroska. Najbliższe dni i tygodnie, pełne nieoczekiwanych lub przypadkowych spotkań, wypełniły w życiu Bogumiła pustkę, jaka zapanowała w Serbinowie po wyjeździe żony i dzieci. Nawet święta Bożego Narodzenia spędzone z rodziną nie były już tymi sprzed lat. Raz po raz dostrzegał, że patrząc na Basię myślami był w Pamiętowie. Także karnawał i początek roku był okazją do wielu spotkań z Woynarowskimi. Zimowe wizyty w jeszcze świątecznej atmosferze przeciągały się nieraz do późnych godzin nocnych.

Wiadomość z Pamiętowa.

Bogumił od wczorajszego wieczoru nie mógł znaleźć sobie miejsca. Wrócił do dworu w połowie nocy, ale do rana nie zmrużył oka. Zerwawszy się z łóżka, swoje zdenerwowanie przelał na Felicję, a i Żarneckiej też się oberwało, gdy na stole postawiła mu wczorajszą wieczerzę, której nie skonsumował, przedłużając swoją kolejną wizytę w Pamiętowie. Nie wiedzieć czemu, ale i stara kucharka też nie była kontenta z nagle ożywionych kontaktów dziedzica z Pamiętowem.

Nic to dobrego nie przyniesie – powiadała. Z niecierpliwością oczekiwała tylko powrotu do Serbinowa pani Barbary.

Niechby już wszystko wróciło do porządku, jak Bóg przykazał – stwierdziła.

Wszyscy, nawet Klimecki i parobki, unikali w tym dniu dziedzica.

Zbliżało się ku południowi, gdy na dziedziniec Serbinowa zajechała dwukółka, z której wyskoczył znany Bogumiłowi Aleksander, zaufany sługa Woynarowskiego. Jego widok wstrząsnął Bogumiłem, gdyż nie spodziewał się nic dobrego po tym przyjeździe. Czyżby znowu Ksawera? – kłębiło mu się w głowie.

Aleksander, zwlókłszy się z pojazdu i przywiązawszy konie do pachołka, podszedł do Niechcica podając mu list.

Pan Woynarowski do jaśnie pana pismo śle i czeka na odpowiedź – rzekł, oczekując na zaproszenie do wejścia.

Bogumił odebrał kopertę i gestem zaprosił do dworu. Felicja podała gościowi herbatę, licząc na nowe wiadomości z Pamiętowa. Bogumił, nie kryjąc zdenerwowania, wszedł do swego pokoju, aby poznać zawartość listu. Woynarowski donosił:

„Mój drogi sąsiedzie! Tylko do Ciebie mogę się zwrócić z prośbą o przysługę odwiezienia mojej Ksawuni na kolej żelazną do Skalmierzyc, za pruską granicą. Już nie mogę zrozumieć mojej Ksawuni! Ona tak często zmienia zdanie. Wyobraź sobie Panie, że postanowiła teraz wyjechać na studia medyczne do Lozanny. Nie mogę wyimaginować sobie Panie Bogumile, skąd taka nagła decyzja. Byłoby moim ojcowskim obowiązkiem towarzystwo moje w całej tej podróży, ale Panie Bogumile zdrowie mi na tę wieść całkowicie zaszwankowało. Serce, które już od dawna nie jest w najlepszym porządku, dało znowu znać, i jak zalecił doktor Kociełło z Kalińca, mogłoby nie znieść trudów tej podróży. A i podróż tak daleka koleją żelazną, to dla mnie nieznajomość wielka i do tego te graniczne administracje lękiem mnie napawają. Już z tych pruskich Skalmierzyc Ksawera podróżować będzie w towarzystwie dalekiej naszej krewnej Pani Kwileckiej, co to w gościnie u rodziny w Śliwnikach bawiła, a teraz do wód szwajcarskich się wybiera na leczenie zastałej choroby. Ciebie, mój drogi Bogumile, proszę tylko o podwiezienie mej córki na dworzec kolei żelaznej do Skalmierzyc. Jak tylko nieco wyzdrowieję, to Ci, mój Dobrodzieju, w dwójnasób wynagrodzę”.

Bogumił z pewną ulgą odłożył list na biurko, spodziewał się bowiem gorszych wiadomości. Jednak decyzja Ksawuni była dla niego wielkim zaskoczeniem. Co mogło być powodem zmiany planów panny Woynarowskiej? Znając jej stanowczość decyzja nie ulegnie zmianie. Może więc wspólna podróż na dworzec kolei pozwoli mu bliżej poznać przyczyny tak nagłego wyjazdu. Szybko też skreślił kilka słów odpowiedzi i wręczył je Aleksandrowi, który w izbie przekomarzał się z Żarnecką.

Wyjazd na dworzec graniczny.

Choć mróz lutowy niezbyt mocno ściął w tym roku pola, a i śniegu tak jakby na lekarstwo, Bogumił postanowił w podróż do Skalmierzyc zabrać najlepszy powóz oraz parę dorodnych koni, które by bez przeszkód do granicy z Prusami odwiozły adeptkę medycyny, jaką miała w Lozannie zostać panna Ksawera. Ze Skalmierzyc miały odchodzić wieczorne pociągi do Drezna, Berlina, Wrocławia, Frankfurtu, a nawet do samej Szwajcarii. Podobno wielu ziemian korzystało z tej, jakże wygodnej podróży, na targi do Wrocławia, Breslauerem przez Niemców zwanego. Obiecał sobie, że będzie to okazja Basię z dziećmi w Kalińcu odwiedzić, a może Żarnecka co nieco ze spiżarni do wolantu załaduje. Wydając ostatnie polecenia ekonomom co do gospodarstwa na czas swego wyjazdu, postanowił też Klimeckiego jako stangreta zabrać miarkując, że wyjazd może się przeciągnąć.

Gdy zajechali pod dwór w Pamiętowie, panna Ksawera już w ciepłym futrze z szubą i lisimi ogonami stała, żegnając się czule z ojcem. Wyległa też na ganek cała służba dworska, pochlipywaniom i ocieraniom łez nie było końca. Najwięcej wyjazd Ksawery przeżywał sam Woynarowski, który przez te kilka miesięcy związał się z córką. Klimecki z Aleksandrem załadowali wcale niemały bagaż Ksawuni i ruszyli w kierunku Kalińca.

W samo południe stanęli na stawiszyńskim przedmieściu, widząc już wieże kolegiaty, gdzie cudowny obraz św. Józefa cześć odbierał, nawiedzany licznie przez serbinowskich chłopów w dni odpustowe i świąteczne. Południowe słońce ogrzewało nieco zziębniętych podróżnych, którzy minęli rynek i ratusz, kierując się na trakt wrocławski ku szosie do Skalmierzyc. Bogumił i panna Woynarowska nie byli skorzy do rozmowy, dzieląc się tylko zdawkowymi pytaniami. W ich wnętrzach kłębiły się jeszcze wspomnienia uczucia, które zapłonęło jak pochodnia, a i chyba jeszcze nie zgasło. Czyżby ten nagły wyjazd miał być tym wiatrem gaszącym to, co dopiero zapłonęło? Jeszcze dobra wiorsta, a będą przed główną komorą celną w Szczypiornie. Ksawunia całą drogę przemyśliwała, czy będą tam już przygotowane papiery podróżne, o które ojciec przez znajomego urzędnika miał się wystarać, popierając swą prośbę o paszport i dokumenty wizowe stosownie wielkim załącznikiem rublowym, aby podania przypadkiem gdzieś się nie zawieruszyły pomiędzy gubernatorstwem w Warszawie, a komorą celną w Szczypiornie.

Gdy Klimecki zatrzymał konie przed rosyjskim Urzędem Celnym w Szczypiornie Bogumił i Woynarowska wysiedli, aby dostać się przed oblicze samego dyrektora komory celnej, pana Paszkina. Urzędował w wielkim biurze, siedząc za rzeźbionym biurkiem, nad którym na ścianie wisiał dwugłowy czarny orzeł, godło Rosyjskiego Imperium. Tegoż imperium urzędnikiem i to najwyższym w Kalińcu był sam pan Daragan, reprezentowany tu w Szczypiornie przez dyrektora Paszkina. Gdy tylko zezwolono interesantom wejść przed marsowe oblicze Paszkina od razu padły pytania.

A czemuż to szanowna panna chce wyjechać z naszego priwislenskiego kraju ?

Na studia medyczne do Lozanny – nieśmiało wyszeptała zapytana.

Toż to przecież w naszym Petersburgie toże uczitsia może – już dość głośno zawyrokował Paszkin.

Ksawunia pobladła przewidując koniec swej wyprawy. Wtedy rolę mediatora przejął Bogumił, znający z doświadczenia życiowego urzędnicze wybiegi poddanych cara i po rosyjsku przemówił do dyrektora, nadmieniając o rublach złożonych wraz z prośbą o paszport. Nieco zmieszany Paszkin otworzył szufladę, wyjmując z niej już wcześniej nadesłane z Warszawy dokumenty. Mrucząc coś pod nosem, wręczył je Ksawerze Woynarowskiej i wskazał drzwi do wyjścia.

Klimecki właśnie skończył podawanie koniom siana i okrywając sobie nogi grubym kożuchem, popędził konie ku granicy. Mijali po drodze niskie budynki straży granicznej, za którymi dostrzegali ćwiczące oddziały kozaków. Stanęli przy szlabanie. Ksawunia po raz pierwszy znalazła się w tym miejscu. Była to granica wielkiego imperium na czele którego stał imperator Mikołaj. Samego cara z jego dworem miała okazję widzieć podczas parady wojsk rosyjskich, gdy zamieszkiwała z matką w Warszawie. Teraz opuszcza ten kraj, wyjeżdżając do drugiego cesarstwa, które, jak mówił w Pamiętowie Bogumił, „osiadło na naszych prastarych ziemiach słowiańskich bezprawnie”.

Okazało się, że papiery graniczne pana Niechcica i Wojnarowskiej nie budzą zastrzeżeń. Bogumił corocznie wyrabiał sobie stałą przepustkę graniczną, upoważniającą go do przebywania w obrębie 20 wiorst od granicy prusko-rosyjskiej. Dopiero co odebrane dokumenty wyjazdowe Ksawery, także nie wzbudziły podejrzeń strażników granicznych po jednej, jak i po drugiej stronie szlabanów. Problemem stał się tylko Klimecki, nie posiadający żadnych papierów upoważniających go do przekroczenia granicy. Musiał więc zatrzymać się w granicznym hotelu Seidla, gdzie Bogumił opłacił mu pobyt. On też teraz musiał przejąć powożenie, aby dowieźć pannę Ksawerę na stację kolejową. Mijając granicę już po stronie pruskiej Bogumił wskazał w oddali więżę nowego dworca kolejowego, dopiero co uruchomionego dla podróżnych. Sam nie miał jeszcze okazji z niego korzystać, gdyż dotychczas raz po raz wyjeżdżał ze Skalmierzyc przez Ostrowo do Wrocławia koleją żelazną z dworca znajdującego się w pobliżu Głównej Pruskiej Komory Celnej. Tam też już wkrótce zatrzymał konie na podwórzu hotelu pana Sperlinga. Nieraz już bywał w tym lokalu, gdyż można tu było nie tylko dobrze zjeść ale też zakupić najlepsze towary pochodzące z dalekiej Europy. Już sama reklama na budynku hotelu zachęcała do zakupienia przedniejszych „zigaretten”, do wymiany carskich rubli na cesarskie „marki” – walutę niezbędną podczas pobytu w dalszej drodze panny Ksawery. Oboje więc udali się do kantoru, aby złote carskie ruble wymienić na pruską walutę. Pociąg do Lozanny wyjeżdżał dopiero wieczorem, mieli więc kilka godzin, aby spędzić go wspólnie i ostatecznie wyjaśnić, czy też może raczej pożegnać to, co ich złączyło w ostatnich miesiącach. Usiedli przy wygodnym stoliku prosząc kelnera o gorącą herbatę i przygotowanie obiadu. Klimecki pozostał na granicy, mogli więc bez skrępowania, dzielić się rozwijającym między nimi uczuciem, z pewnymi wyrzutami sumienia Bogumiła, gdy nachodziły go myśli o żonie i dzieciach.

Czas biegł jednak nieubłaganie. Nieco wypoczęte konie kończyły popas na przyhotelowym podwórzu, gdy dozorujący je chłopak odbierał suty napiwek za pieczę nad powozem i bagażem. Wyruszyli ku dworcowi kolejowemu. Niemałym kłopotem dla Bogumiła było pierwsze spotkanie jego koni z „ognistym smokiem” w postaci czarnego parowozu zmierzającego z kilkoma wagonami wzdłuż drogi do dworca. Musieli zatrzymać się przed szlabanem, za którym w kłębach pary i z piskiem hamowanych kół wtaczał się pociąg na „stary dworzec”. Dla serbinowskich koni było to jakby spotkanie z Belzebubem. Przyzwyczajone do ciszy pól i dróg Serbinowa, po raz pierwszy przeżyły spotkanie z koleją. Jednak opanowanie Bogumiła i znajomość psychiki koni zapobiegły tragedii, jaka mogła spotkać podróżujących. Po tym groźnym incydencie i dłuższym uspokajaniu koni ruszyli ku dworcowi. Mijając rząd jakże pięknych domów wzdłuż drogi podjechali na wiadukt, z którego widać było dworzec kolejowy. Widok był zachwycający i Ksawunia przyzwyczajona do typowej architektury wiejskich dworków i lichych drewnianych chałup nie mogła opanować podziwu. Nawet dworzec kolei kaliskiej w Warszawie był skromnym budynkiem w porównaniu do tego cesarskiego przepychu, który ujrzała.

Powoli zapadał już zmrok, słońce zaszło za niskim horyzontem. Dobrze, że luty tego roku nie był tak mroźny i śnieżny jak zazwyczaj. W nikłych blaskach zachodzącego słońca oświetlony już budynek dworca sprawiał imponujące wrażenie. Ksawunia miała okazję poznać bramę wjazdową do Prus – państwa, które ma stać się teraz jej nową ojczyzną. Czyżby tak miał wyglądać ten zachodni świat? Pełen majestatycznego dostojeństwa dworzec skalmierzycki wywarł nie tylko na Woynarowskiej, ale też na samym Bogumile niezwykłe wrażenie. Choć ruch tego dnia nie był zbyt wielki, jednak było tu widać życie w zupełnie nowym stylu. Dopiero teraz Ksawunia zrozumiała, że dobrze się stało, że przywiózł ją tutaj Bogumił, gdyż zapewne ojciec nie poradziłby sobie z wszystkimi zabiegami wokół spraw wyjazdowych.

Po obu stronach dworca wzdłuż budynku biegły dwa perony.

To dlatego, że z jednej strony przybywać mają pociągi od strony Rosji, a z drugiej podstawione będą pociągi do Prus – wyjaśnił jej Bogumił.

A dlaczego tak musi być? – zapytała.

Rosja i Prusy mają podobno różne szerokości torów, dlatego pociągi rosyjskie nie mogą jeździć po torach pruskich – odrzekł.

Słuchając wyjaśnień swego opiekuna młoda adeptka sztuki medycznej z podziwem patrzyła na niezwykłą architekturę dworca. Takiego budynku i takiego stylu dotychczas nie widziała. Zupełną nowością było dla niej światło elektryczne rozjaśniające wnętrze ogromnego gmachu. Także na wszystkich torach i wzdłuż peronów świeciły już lampy gazowe, podobne do tych, jakie widziała na kilku ulicach Warszawy. Miała okazję dłużej podziwiać to niezwykłe cudo, gdyż Bogumił na jej prośbę wszedł do równie pięknego budynku cesarsko-królewskiej poczty, aby nadać depeszę do Lozanny, informującą o jej przyjeździe. Fronton dworca zdobiła szpiczasta wieża, a pośrodku dumnie powiewała cesarska flaga. W niszach blendowych Ksawera rozpoznała dwa orły pruskie oraz cztery nieznane jej herby. To zapewne herby Wielkiego Księstwa – wyjaśnił jej powracający z poczty Bogumił. Powierzywszy konie i powóz dozorcy weszli przez frontowe drzwi do dużego holu. Na drzwiach były napisy w języku niemieckim, który Wojnarowska poznała przygotowując się do studiów jeszcze na pensji w Warszawie. Nie wiadomo skąd zjawił się dworcowy tragarz w zawodowym uniformie oferujący przewiezienie bagażu do sali odpraw celnych. Czas do odjazdu pociągu wypełnili załatwianiem spraw celnych, po czym udali się do kasy oferującej zakup biletu na pociągi w kierunku Prus. Tutaj przydał się język niemiecki, gdy Ksawunia tłumaczyła zawile kasjerowi cel swojej podróży. Bogumił w tym czasie nadzorował odprawę celną wcale niemałego bagażu podróżnego. Po załatwieniu wszelkich formalności oraz zakupieniu biletu pozostało im trochę czasu do odjazdu pociągu. Weszli więc do przestronnej poczekalni, która okazała się zarazem salą restauracyjną dla podróżnych I i II klasy. Taki też bilet miała wykupiony panna Ksawera.

„Sala była ogromna, sklepiona, prawie pusta. Przy kilku tylko stolikach siedzieli sennie pasażerowie. Do pociągu było jeszcze dość czasu i Bogumił zapytał pannę Ksawerę czyby czegoś nie zjadła. W sali z bufetem piętrzyły się stosy pomarańcz i chleba z wędlinami”.¹

Bardziej niż jedzeniem ona zainteresowana była niezwykłym wystrojem wnętrza poczekalni. Na ścianach ozdobionych marmurami wisiały portrety pruskich władców, a w narożach groźnie spoglądały posągi rzymskich cesarzy. Na wysoko sklepionym suficie zawieszono kilka kryształowych żyrandoli z elektrycznym światłem. Jakże to było wspaniałe w stosunku do dworu w Pamiętowie i światła z zakopconych lamp naftowych. Przy każdym stoliku, nakrytym śnieżnobiałym obrusem, stały po cztery rzeźbione krzesła. Miłego nastroju dodawały zielone palmy stojące na stołach. Kelnerzy krzątali się wokół bufetu obsługując nielicznych podróżnych. Zupełnym zaskoczeniem dla panny Ksawery było intymne pomieszczenie „Nur fur Frauen”, gdzie panie mogły nie tylko odpocząć, ale też poprawić swoją fryzurę, czy elementy garderoby. Na kontuarze bufetu, w oszklonych kredensach, stały zachęcające pasażerów do nabycia misternie udekorowane dania, kanapki z wędlinami i serami. Także owoce południowe i pyszne ciasta nadawały dworcowej restauracji wiedeńskiego splendoru. Gdy zdążyli wypić czarną kawę „po wiedeńsku” do sali wszedł kolejarz w stosownym uniformie i wykorzystując „tubę mówiącą” ogłosił iż: „Der Schnellzug nach Bern und Lousanne fahrt vom Gleis eins ab”.

Bogumił i Ksawera wyszli na peron, gdzie w kłębach pary i dymu z parowozu stały bijące ciepłem wagony. W jednym z nich dostrzegli otwarte okno i stojące przy nim znane osoby. To właśnie była rodzina Niemojowskich z pobliskich Śliwnik, odprowadzająca na pociąg Annę Kwilecką, z męża baronową de Puschet, która miała jechać w rodzinne strony męża do dalekiej Szwajcarii, towarzysząc pannie Woynarowskiej w jej wyprawie do Lozanny. Bagażowy umieścił walizy podróżne w przedziale zabierając od panny Ksawery kartkę pocztową, którą chciała wysłać ze Skalmierzyc do matki w Warszawie. Pocztówkę z widokiem dworca granicznego, zakupioną w bufecie, obiecał bagażowy nadać z pobliskiej cesarsko-królewskiej poczty.

Wagony powoli zapełniały się podróżnymi. Gdy zbliżyła się godzina odjazdu pociągu, obsługa kolejarzy z chorągiewkami i gwizdkami nakazywała zamknięcie drzwi i okien. Bogumił ostatni raz spojrzał na Ksawunię poprzez nieco zamarzniętą szybę wagonu. Poczuł, że kończy się coś, co się tak niedawno rozpaliło. Może ten wyjazd był najlepszym rozwiązaniem.

W kłębach pary, z gwizdem sygnału pociąg powoli ruszył z peronu, zabierając ze sobą w daleki świat uczucie, które dopiero co zaiskrzyło i już musiało zgasnąć. Ostatni wagon zniknął za wiaduktem, wtedy do Bogumiła podszedł stary znajomy z powstańczych czasów. Wincenty Niemojowski z małżonką Jadwigą z hrabiów Kwileckich rozpoznali pana Niechcica, ze łzami w oczach żegnającego pociąg.

Witamy serdecznie szanownego Pana – zagaił Niemojowski. – Przebywając tak blisko Śliwnik prosimy o wstąpienie w nasze skromne progi!

Bogumił znał dobrze Niemojowskich ze spotkań powstańców organizowanych przez samego patrona w Śliwnikach. Postać pułkownika Niemojowskiego znana była wszystkim w powiecie odolanowskim, a także za granicą, czyli w leżącym obok Serbinowa Marchwaczu, gdzie gospodarzył krewniak Wincentego – Wacław Niemojowski.

Zamyślony Bogumił dopiero teraz dostrzegł Wincentego i panią Jadwigę, żegnającą swoją siostrę.

Mości Dobrodzieju! Bogumile, zapraszamy w nasze gościnne progi, noc już nadchodzi, chyba nie wybiera się pan w drogę końmi o tej porze. Prosimy na nocleg do nas do Śliwnik.

Bogumił nie mógł odmówić prośbie, tym bardziej, że dawno nie nawiedzał zawsze gościnnego pałacu w Śliwnikach.

Serdecznie państwu dziękuję – odrzekł i wspólnie poszli w kierunku swoich zaprzęgów. Był zadowolony, że tę noc spędzi w Śliwnikach, a nie w pustym Serbinowie.

Amelia Osiewała - Cudze chwalicie, swego nie znacie

Amelia Osiewała

Cudze chwalicie, swego nie znacie.

Na początku zeszłego roku, w styczniu, doskwierały mi zimne temperatury i marzyłam o wyjeździe wakacyjnym do ciepłych krajów. Emiraty…? Kanary…? Madera…?, pomysłów było wiele. Niestety, wiosną w Polsce wybuchła pandemia koronawirusa i moje plany uległy zmianie.

Jako patriotka, po zakończeniu roku szkolnego, postanowiłam objechać wzdłuż i wszerz całe województwo wielkopolskie. Moja rodzina wierzy w maksymę brzmiącą: „piękna nasza Polska cała, piękna, żywa i wspaniała”. Początkowo zwiedziliśmy większe miasta, tj. Poznań, Konin, Gniezno, Śrem, Krotoszyn, Kalisz. Podczas krótkiego pobytu w Krotoszynie spotkała mnie pewna historia, o której Wam napiszę.

Wydarzenie miało miejsce w lipcowy, upalny dzień. Cała nasza rodzina, zmęczona podrożą, postanowiła wybrać się na spacer po pobliskim lesie. Wszyscy byliśmy w bardzo dobrych nastrojach z powodu ładnej pogody i dużej ilości wolnego czasu. Niestety nasz dobry humor został popsuty przez widok, który zastaliśmy przy jednym z drzew.

Otóż, zauważyliśmy przywiązanego do pnia i wystraszonego naszym widokiem pieska. Widać, że zwierzę było wycieńczone z powodu upału i pragnęło wody. Na pewno było też głodne i samotne z powodu odizolowania od otoczenia. Bardzo nas zasmucił fakt, że ktoś tak potraktował swego pupila. Taka osoba nie miała serca. Jakie trzeba mieć sumienie, by go zostawić przy takiej temperaturze, w środku lasu, bez możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb.

Bardzo zależało nam, aby znaleźć osobę, która dokonała krzywd na niewinnej istocie. Postanowiliśmy popytać ludzi, którzy spacerowali w pobliżu tej okolicy, czy nie widzieli jakiegoś auta lub osoby, która spacerowała z psem – być może byłby to właściciel tego przywiązanego biedaka. Niestety nie udało nam się nic konkretnego ustalić, więc postanowiliśmy zabrać pieska ze sobą. W pierwszej kolejności nakarmiliśmy go i daliśmy mu wody. Całe wydarzenie podczas spaceru tak nas zmęczyło, że postanowiliśmy przenocować w Krotoszynie. Następnego dnia tata zdecydował, że dalsza podróż odbędzie się pociągiem. Zaproponował, że skorzystamy z oferty Polskich Kolei Państwowych. Bilety nie są drogie, a przy okazji za oknem można zobaczyć oszałamiające widoki.

Moja cała familia wsiadła do pierwszego lepszego składu. Traf chciał, że był to przewoźnik regionalny, kursujący głównie po wsiach i miasteczkach. Gdy ruszyliśmy, naszym oczom ukazywały się głównie wiejskie krajobrazy: pola, łąki, żniwiarze. Z ogromnym zaciekawieniem oglądaliśmy przepiękne okolice. W pewnym momencie przejeżdżaliśmy obok przepięknego budynku, który zrobił na nas wielkie wrażenie. Cała familia uzgodniła, iż trzeba zobaczyć koniecznie budynek z bliska. Naszym kolejnym celem było wrócić do Nowych Skalmierzyc i poznać historię dworca. Następnego dnia zgodnie z postanowieniem zawitaliśmy do Nowych Skalmierzyc. Okoliczni mieszkańcy okazali się bardzo miłymi i kontaktowymi ludźmi. Przybliżyli oni całej naszej gromadzie historię wspomnianej stacji. Okazało się, że dworzec to jedyny w swoim rodzaju, imponujący, zabytkowy obiekt, który bez wątpienia jest symbolem miasta. Początki swe miał już w XIX wieku. Nie mogłam w to uwierzyć, ponieważ elewacja budynku wcale na to nie wskazywała. Z opowiastek starszych mieszkańców wynikało, że w tym pięknym miejscu spotkali się cesarz Wilhelm II z carem Mikołajem II. Obiekt powstał w czasie zaborów. Prusacy doprowadzili tu linię kolejową w 1895 r. We wsi Skalmierzyce od 1815r. istniało przejście na granicy zaboru pruskiego i rosyjskiego. Gdy w 1906 roku doprowadzono kolej od strony zaboru rosyjskiego, powstało również graniczne przejście kolejowe .Różnica rozstawu szyn w kolejach Prus i Rosji wyniosła 98 mm. Dziś problem podróży w tym samym wagonie rozwiązuje się za pomocą rozwiązań technicznych. Przed stu laty nie było jednak innej możliwości niż przesiadanie się podróżnych. Wybudowano więc neogotycki budynek dworca kolei pruskich. Imponował rozmiarem i wystrojem wnętrz. Należał do najokazalszych dworców Niemiec. Wnętrze dworca było bogato zdobione i komfortowo wyposażone. Wystrój stanowiły płaskorzeźby z białego, włoskiego marmuru oraz kryształowe żyrandole. Oprócz luksusowej restauracji mieściły się tutaj dwie poczekalnie, jedna dla pasażerów I i II klasy oraz druga dla podróżnych III i IV klasy, kasy biletowe, pokoje gościnne i apartamenty cesarskie. W blendach herbowych na elewacjach peronowych namalowane było godło pruskie, a od strony frontowej herby Skalmierzyc, Ostrowa Wlkp., Ziemi Ostrowskiej oraz prowincji poznańskiej. Tuż obok powstał dworzec kolei rosyjskiej. Między budynkami umieszczono punkt kontroli granicznej. Dworzec jeszcze po Powstaniu Wielkopolskim nadal odgrywał ważną rolę. W styczniu oraz na początku lutego 1919 roku pełnił funkcje tymczasowych koszar i magazynu broni dla oddziałów, stając się głównym miejscem organizacji sił powietrznych. W latach 20 XX wieku uruchomiono ponownie stację kolejową. Regularnie kursowały tutaj pociągi, jednak pozycja dworca znacznie spadła. Nie był to już obiekt przygraniczny. Dworzec przebudowano wówczas na warsztaty mechaniczne, a obecnie obiekt wykorzystywany jest jako fabryka przeprowadzająca renowację pianin. Pomimo dużego zniszczenia cudownego obiektu, o wartości budynku nie trzeba przypominać. Należy on do grona najpiękniejszych dworców w Polsce. Jest bardzo cennym przykładem dworca tzw. książęcego I klasy. Jest również jednym z pięciu dworców znajdujących się na terenie Polski zlokalizowanych na dawnych kolejowych przejściach granicznych z Prus do Rosji.

Podsumowując, letni wypoczynek od nauki w 2020 roku był dla mnie pełen ciekawostek i urozmaiceń. Ani trochę nie żałuję, że mój relaks w egzotycznych krajach nie doszedł do skutku. Jako Polacy możemy być dumni, albowiem każda mieścina na naszym terytorium kryje urokliwe przystanki.

Jakub Lisiecki - Ostatni łyk herbaty

Jakub Lisiecki

Ostatni łyk herbaty

Wakacyjne słońce zalało ulice Nowych Skalmierzyc. Dziewczynka, podczas spaceru z pupilem zatrzymała się na dworcu w Nowych Skalmierzycach i z niepokojem wypatrywała swojego pieska, Reksio, Reksio, wołała smutnym głosem. Uwielbiała przychodzić tu ze swoim czworonożnym przyjacielem. Z zaciekawieniem wpatrywała się w ciemne okna budynku i przyglądała się strzelistej wieży. Nagle zza rogu wybiegł słodki kundelek z oklapniętym uchem, biegł wesoło ku swej pani, a w pyszczku dumnie trzymał ludzką dłoń.

*** DWA TYGODNIE WCZEŚNIEJ ***

Dni Nowych Skalmierzyc co roku przyciągają tłumy, nie tylko z gminy, lecz także z jej okolic. Każdego roku przyjeżdżają artyści muzyczni i prezentują swoje utwory, gwarantując tym samym znakomitą zabawę mieszkańcom gminy i nie tylko. Dwójka rodzeństwa z pobliskiego miasta postanowiła przyjechać pociągiem na coroczny festiwal. Gdy dojechali na dworzec w Nowych Skalmierzycach, wysiedli z pociągu i spokojnym krokiem szli po peronie.

Byli to brat i siostra. Postanowili zatrzymać się na dworcu, gdyż chłopak był fotografem i chciał wypróbować nowy aparat. Postanowił zrobić zdjęcia zabytkowego dworca. Na pierwszy rzut oka neogotycka budowla skojarzyła się chłopcu z katedrą lub nawet muzeum. Z zachwytem naciskał klawisz migawki aparatu, tworząc coraz to ciekawsze ujęcia.

– W porządku, Amelko – powiedział Dawid, z zadowoleniem wpatrując się w ekran aparatu, chyba mam to idealne zdjęcie. Możemy iść, bo widzę, że już cię zanudzam – dodał ze śmiechem.

– Potrzebowałeś aż godziny, żeby to zauważyć? – odparła dziewczynka z przekąsem.

Razem ruszyli w stronę głośnej muzyki. Na festynie bardzo dobrze się bawili – kupili bilety na karuzelę, zjedli watę cukrową. Wspólnie tańczyli i śpiewali razem z zaproszonym wokalistą. Znajdowali się tuż przy scenie, a Dawid z uśmiechem na ustach i aparatem w dłoniach robił mnóstwo zdjęć muzykom i szalejącemu tłumowi.

– Zobacz, jak jest fajnie, a ty nie chciałaś przyjść – krzyknął do siostry Dawid.

Jednak nikt mu nie odpowiedział. Zdezorientowany chłopak rozejrzał się dookoła. Przecież jeszcze przed chwilą tu była – pomyślał nastolatek – pewnie zaraz się znajdzie.

Nadszedł czas przyjazdu pociągu i powrotu na stację. Samotny chłopiec szedł i rozmyślał, gdzie może być jego siostra. Może czeka na mnie na dworcu – pomyślał Dawid. Gdy doszedł na stację rozejrzał się, jednak nikogo na niej nie było. Pod stację podjechał już pociąg. Zasmucony chłopiec wsiadł do niego i pojechał do domu. Pewnie już dawno temu wróciła – uspokajał się w myślach chłopiec.

*** TYDZIEŃ PÓŹNIEJ ***

Detektyw Piotr Nowak siedział przy swoim biurku w gabinecie. W pewnym momencie ktoś zapukał do drzwi.

– Proszę, otwarte – powiedział spokojnym głosem.

W drzwiach stał przestraszony nastolatek. Niepewnie przekroczył próg gabinetu i usiadł na skórzanym fotelu przy biurku detektywa.

– Ty musisz być Dawid, prawda? – rzucił Nowak, na co chłopak skinął głową w potwierdzeniu. – Pamiętam, co mówiłeś mi przez telefon i mam coś, co cię zaciekawi.

Detektyw przeszedł przez pokój w kierunku dużej szafy, zamykanej na klucz. Przekręcił zamek, otworzył drzwiczki i oczom chłopca ukazały się niezliczone ilości segregatorów, aktówek i stosy wolno leżących dokumentów. Na pewno Detektyw Piotr pomoże znaleźć mi moją siostrę – pomyślał chłopiec.

Detektyw wyjął z szafy czerwony segregator, który zabrał ze sobą i usiadł na fotelu przed biurkiem. Wyciągnął z niego kilka zdjęć seryjnych morderców.

– Dawidzie, kojarzysz kogoś z nich? – zapytał z zaciekawieniem Nowak.

– Tak, kiedy rozglądałem się za siostrą, zauważyłem tych dwóch mężczyzn, jednak nie wydawali mi się podejrzani – odrzekł nastolatek.

– Dobrze, jednak są to mężczyźni dobrze znani policjantom, mam podejrzenia, że mogli oni być zamieszani w zaginięcie twojej siostry – powiedział ochrypłym głosem Nowak. – Jeśli uda mi się znaleźć jakieś informacje, to się z tobą skontaktuję – dodał.

*** KILKA DNI PÓŹNIEJ ***

– Witaj, chłopcze – powiedział Nowak.

– Dzień dobry, czy udało się panu coś znaleźć? – odpowiedział drżącym głosem Dawid.

– Tak, udało mi się skontaktować z ochroną stadionu, dali mi dostęp do kamer. Zauważyłem na nich twoją siostrę, która brała udział w losowaniu. Nie udało jej się nic wygrać. Niestety moje przeczucia się sprawdziły i ci mężczyźni, o których mówiłem ci kilka dni temu, zaprowadzili ją do białego vana i odjechali. Rejestracja auta i wizerunek porywaczy zostały idealnie uchwycone na nagraniu. Na jego podstawie udało mi się napisać do oddziału, by wydali list gończy – odrzekł detektyw.

– Nie rozumiem… – szepnął Dawid. – Amelka nigdy nie wsiadłaby do obcego samochodu, nie jest tak bezmyślna – dodał nastolatek.

– Udało mi się znaleźć lokalizację tych mężczyzn – ciągnął detektyw. – Znajdują się oni teraz w Australii, skontaktuję się z tamtejszą policją, by rozpoczęli poszukiwania, list gończy zostanie przekazany.

– Dziękuję za informację – odrzekł smutnym głosem chłopak.

– Uda nam się ich złapać, obiecuję ci – detektyw poklepał chłopaka po ramieniu.

*** DWA TYGODNIE PÓŹNIEJ ***

– Witaj – detektyw powitał chłopca przechodzącego przez próg pokoju.

Siedział przy swoim biurku w ponurym gabinecie. Za oknem deszcz lał się strumieniami, było to wyjątkowo paskudne popołudnie. Nowak zaprosił gestem Dawida, by usiadł w fotelu na przeciwko. Nie miał dobrych wiadomości. To była ta część jego pracy, której nienawidził.

– List gończy z przed dwóch tygodni okazał się być strzałem w dziesiątkę – zaczął Nowak – dwóch mężczyzn zostało aresztowanych na lotnisku w Sydney. Przyznali się oni do porwania i zamordowania twojej siostry – dodał Detektyw, nie patrząc chłopakowi w oczy.

Szczęka Dawida zacisnęła się, a do oczu napłynęły łzy. Piotr mówił coś jeszcze, co miało pocieszyć nastolatka, jednak w głowie mu szumiało i nie słyszał ani słowa.

– Nie! Pan się musi mylić, to nie może być prawda! – krzyknął zrozpaczony Dawid.

– Chciałbym się mylić, ale dowody wskazują, że to jest prawda. Na komisariat policji zgłosiła się mama z dziewczynką, której pies znalazł coś, co wszystkim zmroziło krew w żyłach. Była to ludzka dłoń. Dziewczynka wskazała nam miejsce, gdzie jej pies znalazł dowód. Policjanci wyruszyli w to miejsce z całym sztabem śledczym. Ciało odnaleziono natychmiast, a sekcja zwłok wykazała, że i dłoń i ciało należą do jednej osoby.

– Gdzie je znaleźli? – zapytał drżącym głosem chłopiec.

– Na dworcu w Nowych Skalmierzycach.

– O, nie… – szepnął Dawid – wracałem stamtąd pociągiem. Gdybym tylko o tym wiedział …

Detektyw dopił herbatę. Wyłączył komputer i wyszedł ze swojego gabinetu.

– Hmm – pomyślał Nowak. Może powinienem zająć się pisaniem kryminałów…

Janek Grott - Tajemnicze zaginięcie na dworcu w Nowych Skalmierzycach

Opowiadanie zatytułowane „Ze skalmierzyckiego dworca do Lozanny” jest jednym z wielu fabularyzowanych szkiców historycznych, powstałych przy wykorzystaniu faktów z dziejów przygranicznych Skalmierzyc Nowych. Fakty historyczne przeplatają się z narracją fabularną jaka mogła w rzeczywistości zaistnieć. Pierwszoplanowym celem autora było wskazanie czytelnikom wspaniałej powieści Marii Dąbrowskiej „Noce i dnie” faktu, iż przygraniczne Skalmierzyce trafiły na łamy literatury narodowej pod nazwą „Witoszyce”. Zasadnicze tło opowieści oparte jest na historii bohaterów dzieła, jednak akcja krótkiego opowiadania urealniona jest postaciami i obrazami Skalmierzyc z początków powstania dworca granicznego – pruskiego okna na świat. Sądzę, iż Maria Dąbrowska wybaczy mi, że tak bardzo skaleczyłem jej dzieło i bez jej zgody wykorzystałem bohaterów „Nocy i dni”. Także na stronie tytułowej wykorzystałem rysunek z ostatniego wydania powieści. Fotografie dworca skalmierzyckiego pochodzą ze zbiorów autora.

Autor

Ze skalmierzyckiego dworca do Lozanny.

W Serbinowie 1903 roku

Jeszcze ciemność spowijała dwór serbinowski, gdy stróż nocny walił w podwórzowy dzwon wzywając służbę do porannego obrządku. Z kurnika dobiegał donośny głos koguta, budzącego nie tylko swoje towarzyszki snu, ale też co niektórych parobków wylegujących się w wymoszczonych słomą łożach zbitych z drewna i ukrytych w zakamarkach obór. Karczmarzyna ze swoją dziewką niosąc puste skopki, szły nieco opieszale ku oborze, gdzie krowy podnosiły się ze swych legowisk, aby poddać się codziennemu rytuałowi dojenia. Mgła unosząca się nad serbinowskimi stawami oraz panujący ziąb nie zachęcał do codziennych obowiązków, które były udziałem całej służby folwarcznej. Ranki stawały się już chłodniejsze tak, że i owczarz z pomocą parobków rozpoczął ogacanie zagródek młodych cieląt, co to się w tym roku wycieliły.

Budził się także dwór stojący w pobliżu zabudowań gospodarczych wśród starych drzew, które przynaglone jesienną porą zrzucały ostatnie pożółkłe liście. Zupełnie bez zwykłego wigoru Bogumił wstał z ciepłej pościeli słysząc za drzwiami podśpiewywanie Felicji. W kuchni pod blachą buchał już ogień rozpalony przez Żarnecką, dając nadzieję gorącej strawy na śniadanie. Rytuał rozpoczynania dnia powtarzany od lat uległ jakby jakiejś zmianie od czasu, gdy pani Barbara Niechcicowa podjęła decyzję przeprowadzki z dziećmi do Kalińca. Ostatnimi czasy wielokrotnie powtarzała: „dzieci na ludzi trzeba wyprowadzić i do szkół je posłać, żeby w tych serbinowskich błotach, do końca się nie zmarnowały”. – Jaka ich tutaj przyszłość czeka? – głośno mówiła, jakby w ten sposób chciała sama siebie usprawiedliwić przed swym sumieniem, a i być może przed mężem, który nie widział nic dobrego w takiej rozłące. Przecież gdy dzieci podrosną można by je było zapisać na pensje, jakie w niedalekim Kalińcu są prowadzone. Bogumił, bywając tam często, znał niejedną z zacnych obywatelek, które takim zawodem się parały i znane pensje dla ziemiańskich dzieci prowadziły. Dla Tomaszka zresztą planował naukę w Instytucie Agronomicznym, który dałby mu fachowe podstawy wiedzy o prowadzeniu gospodarstwa. W nim też upatrywał swego następcę w Serbinowie i z nim wiązał największe nadzieje.

Gdy Żarnecka, podochocona z rana łykiem gorzałki ukrytej w spiżarni, zdążyła żuru nagotować, Bogumił wyszedł na podwórze, aby wydać dyspozycje plenipotentowi, który głośnym krzykiem popędzał stajennych, aby obrządek koni i bydła kończyli, i młócenie pszenicy w stodole zaczęli. Jeszcze w tym tygodniu miał przyjechać kupiec, co to na giełdę do Wrocławia jeździ i już tamtej niedzieli wspominał, że ceny dobrze stoją i przed zimą dobrze byłoby trochę worków sprzedać. Pieniądze w gospodarstwie zawsze potrzebne, a teraz tym bardziej, że wynajęte obszerne mieszkanie dla Barbary z dziećmi w kamienicy naprzeciw kolegiaty dość dużo kosztuje. O ciepłych ubraniach dla Agnisi, Tomaszka i Emilki też Basia wspominała, gdy przed tygodniem ich stancję nawiedził zawożąc do Kalińca pełen wóz zaopatrzenia, przez samą Żarnecką przygotowany. Wraz z wyjazdem żony i dzieci z Serbinowa głucho i pusto stało się, nie tylko we dworze, ale też i w spiżarni.

Do spraw prowadzenia domu to już Bogumił głowy nie miał. Przecież była to domena jego żony, której się nie sprzeciwiał i we wszystkim ulegał, zdając się na jej nieustanną troskę i zapobiegliwość. Gdy tylko zniknął za horyzontem Serbinowa powóz Szymszyla wiozącego panią Niechcic i jej dzieci do Kalińca, to skrzydła opadły nie tylko Bogumiłowi, ale też starej Żarneckiej, co to wszystkie dzieci wychowała i nieustanną pieczę nie tylko nad kuchnią ale i całym domem miała. Nieraz to i sama pani Niechcicowa ustąpić musiała, gdyż jej słowo musiało być najważniejsze. Teraz jednak, gdy pustki nastały w Serbinowie, to i drzwi do spiżarni lub kredensu częściej się otwierały, a i sama Żarnecka nie zawsze mowę składną miała, po której to Felicja choć nie od kuchni była, ale i garnkami zająć się musiała.

Jeszcze tylko kilka tygodni i Serbinów na nowo ożyje – myślał – gdyż, jak to Żarneckiej oznajmił – Basia z dziećmi na pewno z Kalińca zjadą i święta razem spędzą. Takie też myśli przez głowę mu chodziły już od samego rana, zapominał przy tym, że sąsiad z niedalekiego Pamiętowa z wizytą się wpraszał. Podobno jego córka z Warszawy przyjechała i, jak mawiał jej ojciec z wielkim ukontentowaniem, pragnie na wsi osiąść, bo jej miejskie życie sprzykrzyło się „aż nadto”, a zauroczona wsią i Pamiętowem, tutaj pragnie zamieszkać.

Panna Ksawera